ΚΥΡΙΑΚΗ 23 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2011"Μετοχή σώματος και ψυχής"

ΚΥΡΙΑΚΗ  23  ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2011

 ΜΕΤΟΧΗ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΗΣ

«Δοξάσατε δή τόν Θεόν ἐν τῷ σώματι ὑμῶν καί ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν, ἅτινα ἐστι τοῦ Θεοῦ» (1)

                                                                                           (Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος)

Ἡ ἀρχαία ἑλληνορωμαϊκή ἀντίληψη γιά τό ἀνθρώπινο σῶμα ἔλαβε μιά στάση, πού κυμάνθηκε ἀπό τήν ἀκρότητα τῆς εἰδωλοποίησης τοῦ σώματος, ὡς τήν πλήρη ἀπαξίωση, ὑποτίμηση καί περιφρόνησή του. Ἐνδεικτική ἦτο ἡ Πλατωνική θέση, πού προσέδιδε προτεραιότητα καί ἀξία στήν ψυχή, σέ ἀντίθεση μέ τό σῶμα πού τό θεωροῦσε «σήμα», δηλαδή τάφο τῆς ψυχῆς. Τό σῶμα ὑποστήριζε εἶναι τό «μνῆμα», τό «περίβλημα» καί ἡ «φυλακή τῆς ψυχῆς». Γι’ αύτό καί ἔπρεπε νά ἐλευθερωθεῖ ἀπό αὐτό. Καί ὁρισμένες ὅμως χριστιανικές αἱρετικές ἀποκλίσεις, ὅπως ὁ δυαλισμός, ὁ μανιχαϊσμός καί μονοφυσιτισμός παλαιότερα καί ὁ πουριτανισμός στούς νεώτερους χρόνους, μίλησαν μέ ἀπαξιωτικό καί ὑποτιμητικό τρόπο γιά τό σῶμα.

      Ἡ αὐθεντική καί γνήσια Ὀρθόδοξη ἐκκλησιαστική ἄποψη  ὅμως, σύμφωνα μέ τήν ἁγιογραφική καί Πατερική σκέψη, ἀναγνωρίζει πώς ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀδιαίρετη καί ἀχώριστη ψυχοσωματική ὕπαρξη, ἕνα ἁρμονικό σύνολο ψυχῆς καί σώματος. Στούς ἀνύποπτους αὐτῆς τῆς θέσης ὑπάρχει ἡ λανθασμένη καί διαστρεβλωτική ἀντίληψη πώς τάχα ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ἀποδέχεται τό σῶμα ὡς κάτι τό κατώτερο ἔναντι τῆς ψυχῆς. Ἀκόμα πώς αὐτό ἀποτελεῖ τήν ἕδρα καί τήν αίτία, πού καλλιεργεῖται ἡ ἁμαρτία. Ἀντίθετα ἡ ἐκκλησιαστική θέση ἀναγνωρίζει καί θεωρεῖ τήν ἁμαρτία πώς εἶναι παρά φύση κατάσταση καί ἀνάγεται στήν κακή προαίρεση. Ἄλλωστε ἁμαρτία ὀνομάζεται καί ὁ ἴδιος ὁ διάβολος, ὡς εἰσηγητής καί διδάσκαλος τῆς ἁμαρτίας.

      Ὁ ἄνθρωπος ὑποτάχθηκε καί ὑποτάσσεται στήν ἁμαρτία μέ τήν ἐλεύθερη θέλησή του. Τό σῶμα του, ὡς δημιούργημα τοῦ Θεοῦ εἶναι καί αὐτό «καλόν λίαν», ὅπως ὅλα τά δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἄνθρωπος, ὡς ἑνιαία ψυχοσωματική ὕπαρξη, εἶναι πρόσωπο μοναδικό καί ἀνεπανάληπτο, πού προσδιορίζεται ἀπό τήν ἑνιαία ψυχική καί σωματική του ὀντότητα. Εἶναι ἐν προκειμένῳ χαρακτηριστική ἡ διατύπωση τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ: «Μή ἄν ψυχήν μόνον, μήτε σῶμα μόνον λέγεσθαι ἄνθρωπον, ἀλλά τό συναμφότερον». Οὔτε, λοιπόν, μόνο ψυχή, οὔτε μόνο σῶμα μπορεῖ νά λέγεται ὁ ἄνθρωπος, ἀλλά «συναμφότερον» δηλαδή καί τά δύο μαζί, ψυχή καί σῶμα. Γι’ αύτό ἄλλωστε ὁ ὅλος ἄνθρωπος συμμετέχει καί στήν ἁμαρτία, ἀλλά καί στήν «καινήν», καινούργια ζωή «ἐν Χριστῷ Ἰησού». Καί τό σῶμα συμμετέχει στή  Χάρη καί τή θέωση τῆς ψυχῆς καί αὐτό τό διαπιστώνουμε στά ἅγια λείψανα τῶν ἁγίων.

      Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ἀπευθυνόμενος στήν Ἐκκλησία τῶν Κορινθίων τούς λέγει: τά σώματά τους εἶναι «μέλη Χριστού» (2) καί «ναός τοῦ ἐν ὑμῖν Ἁγίου Πνεύματος» (3). Ἀπευθυνόμενος στήν Ἐκκλησία τῶν Θεσσαλονικαίων τούς εὔχεται: «Ὁ Θεός τῆς εἰρήνης ἁγιάσαι ὑμᾶς ὁλοτελεῖς καί ὁλόκληρον τό πνεῦμα καί ἡ ψυχή καί τό σῶμα» (4) νά διατηρηθοῦν ἄμεμπτα κατά τήν ἔλευση τοῦ Κυρίου Ίησοῦ. Ἔχει ἰδιαίτερη σημασία ἡ φράση: «ἁγιάσας ὑμᾶς ὁλοτελεῖς» δηλαδή νά σᾶς κάνει καθ’ ὁλοκληρίαν ἁγίους. Γι’ αὐτό στή συνέχεια ζητεῖ ὁλόκληρη ἡ ὕπαρξή τους νά διατηρηθεῖ ἄμεμπτη, τό πνεῦμα, ἡ ψυχή καί τό σῶμα τους κατά τόν ἐρχομό τοῦ Χριστοῦ.

Ἡ Ὀρθόδοξη ἐκκλησιαστική σκέψη τονίζει πώς: «Ὁ Χριστός ἀνέλαβε τήν ἀνθρώπινη σάρκα καί ἔσωσε ὁλόκληρο τό ἀνθρώπινο πρόσωπο. Ἔτσι ὁλόκληρο τό πρόσωπο - σῶμα καί ψυχή μαζί - εἶναι αὐτό πού προσεύχεται στόν Θεό». (5) Γι’ αὐτό καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος μέ τή ρήση του, πού θέσαμε στήν ἀρχή, σέ μετάφραση μᾶς ὑποδεικνύει, νά δοξάζουμε τόν Θεό μέ τό σῶμα μας καί μέ τό πνεῦμα μας, πού ἀνήκουν καί τά δύο στό Θεό. Τό σῶμα, ὅπως καί ἡ ψυχή, προετοιμάζεται νά συμμετάσχη στήν εὐχαριστιακή Προσφορά, καί νά δεχθεῖ μέσα του τόν ὑψηλό Ἐπισκέπτη, τόν Χριστό. Δέν εἶναι, λοιπόν, τό σῶμα παθητικός θεατής τῆς Θείας Λειτουργίας, ἀλλά μετέχει ἐνεργῶς στήν τέλεσή του….. Πράγματι, στή Θεία Λειτουργία τό σῶμα τοῦ πιστοῦ γίνεται ὁ χῶρος ὅπου δοξάζεται ὁ Κύριος. Μέ τήν κίνηση ἤ μέ τήν ἀκινησία, μέ τούς λόγους ἤ μέ τήν σιωπή, δοξολογοῦμε τόν Κύριον….. Μποροῦμε νά δοξολογοῦμε τόν Κύριο. Ἡ ψυχή εἶναι ἕνας ἄριστος μουσικός, ἕνας ὀργανοπαίκτης. Μουσικό ὄργανο εἶναι τό σῶμα, πού ἔχει τόν ρόλο τῆς κιθάρας, τοῦ αὐλοῦ καί τῆς λύρας θέλοντας ὁ Θεός νά σέ διδάξει ὅτι ὀφείλεις πάντοτε νά Τόν ὑμνεῖς καί νά Τόν δοξολογεῖς, ἕνωσε μέ μία διαρκῆ ἕνωση τό ὄργανο μέ τόν τεχνίτη, δηλαδή τό σῶμα μέ τη ψυχή»(6).

      Στή σύναξη τῶν πιστῶν «ἐπί τό αὐτό», γιά τήν τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας, ὁ κάθε πιστός προσέρχεται πρωτίστως γιά νά ἑνωθεῖ μέ τούς «ἐν Χριστῷ ἀδελφούς» του καί μέ τήν ἀναντικατάστατη παρουσία τοῦ ἱερουργοῦ νά συγκροτήσουν καί φανερώσουν τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι ἡ Ἐκκλησία Του. Ἐντύπωση πρέπει νά μᾶς προξενεῖ μιά φράση ἀπό τήν εὐχή τοῦ τρισαγίου ὕμνου. Ἀκούγεται ὁ ἱερουργός: «Ὁ Θεός ὁ ἅγιος, ὁ ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενος…ἁγίασον ἡμῶν τάς ψυχάς καί τά σώματα, καί δός ἡμῖν ἐν ὁσιότητι λατρεύειν σοι πάσας τάς ἡμέρας τῆς ζωῆς ἡμῶν πρεσβείαις τῆς ἁγίας Θεοτόκου και πάντων τῶν ἁγίων τῶν ἀπ’ αἰῶνος σοι εὐαρεστησάντων». Ὁ ἁγιασμός μας, πού εἶναι ὁ βασικός στόχος τῆς ἐπίγειας ζωῆς, δεν εἶναι ὑπόθεση μοναδική τῆς ψυχῆς μας, ἀλλά τῆς ὅλης ἀνθρώπινης ὑπόστασής μας, δηλαδή ψυχῆς καί σώματος. Ἁγιάζεται ὁ νοῦς μας, ἡ καρδιά μας, ἡ θέλησή μας, τά συναισθήματά μας, οἱ αἰσθήσεις μας, ὅλα τά μέλη τοῦ σώματός μας, ἡ ὅλη ψυχοσωματική ὑπόστασή μας.

Ὁρισμένοι, πού δέν ἔχουν ἐννοήσει οὔτε τίς πραγματικές ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου, οὔτε τό ἀληθινό νόημα τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, ἐπιδίωξαν κατά καιρούς λατρεία καθαρά πνευματική, ἐπικαλούμενοι τό «ἐν πνεύματι καί ἀληθεία». Καί ὅμως ὁ Θεός, πού εἶναι τό Ἀπόλυτον Πνεῦμα, δέν θέλει παρόμοιες ἀκρότητες. Ἐκεῖνος ἔπλασε τόν ἄνθρωπο ἀπό σῶμα καί ψυχή καί θέλημά Του εἶναι νά τόν λατρεύει, ὁ ὅλος ἄνθρωπος. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἑνιαία ὕπαρξη, Σῶμα καί ψυχή ὀφείλουν ἀπό κοινοῦ νά λατρεύουν καί νά δοξολογοῦν τόν Τριαδικό Θεό, Τόν Πατέρα, τόν Υἱόν καί τό Ἅγιον Πνεῦμα.[1]