Κυριακή 27 Αὐγούστου (ΙΒ’ ΜΑΤΘΑΙΟΥ) (Ματθ. ιθ’ 16-26)

«Πάντα ταῦτα ἐφυλαξάμην ἐκ νεότητός μου».

          Αὐτή τὴν ἀπάντηση, κατηγορηματικὴ ὅσο δὲν θὰ περίμενε κανείς, ἔδωσε στὸ Χριστὸ ὁ πλούσιος νεανίσκος τοῦ ση­μερινοῦ Εὐαγγελίου, ὅταν ὁ Κύριος τοῦ ὑπέδειξε ποιὲς ἐντολὲς ὄφειλε νὰ τηρή­σει γιὰ νὰ κληρονομήσει τὴ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. «Πάντα ταῦτα ἐφυλαξάμην ἐκ νεότητός μου». Κάθε λέξη ἔχει εἰδική βαρύτητα καὶ σημασία. Πάντα ταῦτα, λέει, ὅλες τὶς θεῖες ἐντολές, ὅλα ὅσα προστάζει ὁ Θεὸς μὲ τὸ νόμο καὶ τὶς ἐντολές του. Ὅλα αὐτά, χωρὶς τίποτε νὰ παραλείψω, ὅλα τὰ ἔχω τηρήσει, τὰ ἔχω φυλάξει μὲ τὸ πα­ραπάνω. Καὶ τὰ ἔχω φυλάξει ἀπὸ τὰ νιάτα μου, ἀπὸ τὰ παιδικά μου χρόνια. Τόση πεποίθηση εἶχε στὸν ἑαυτό του ὁ πλούσιος νεανίσκος. Τόση βεβαιότητα γιά τήν ἠθική του ἀξία. Τόση ἐμπιστοσύνη στὴν αὐτογνωσία του. Καὶ ὅμως ἐπλανᾶτο δεινὴ πλάνη ὁ ταλαίπωρος. Ἡ κατόπιν στάση του πρός τὸ Χριστὸ ἀπέδειξε πὼς δὲν ἦταν τηρητής, ἀλλά παραβάτης τῶν ἐντο­λῶν τοῦ Θεοῦ. Ἑπομένως νόμιζε πὼς εἶχε αὐτογνωσία, ἀλλά δὲν εἶχε. Εἶχε γιὰ τὸν ἑαυτό του ψευδῆ ἰδέα.

Σύνηθες φαινόμενο αὐτό γιά ὅλους σχεδὸν τοὺς ἀνθρώπους. Ποιὸ δηλαδὴ ; Τὸ νὰ τοὺς λείπει τὸ «γνῶθι  σαὐτόν», ἡ αὐτογνωσία. Καὶ τοῦτο δὲν εἶναι μόνον ἁπλό φαινόμενο, ἀλλά καὶ μέγα κακό, καὶ βαρύ τῆς ψυχῆς νόσημα.

Ἀλλὰ τί εἶναι αὐ­τογνωσία ;

Αὐτογνωσία εἶναι ἡ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μας. Τὸ νὰ γνωρίζουμε καλά τὸν ἑαυτό μας, ποιοὶ εἴμαστε καὶ τί εἴμαστε. Αὐτὸ εἶναι αὐτογνωσία. Καὶ ὄχι ἁπλῶς γενικά καὶ ἀόριστα νὰ ξέρω ἂν εἶμαι καλὸς ἢ κακὸς ἢ πόσο καλὸς εἶ­μαι καὶ πόσο κακός, ἀλλά καὶ λεπτομε­ρῶς νὰ γνωρίζω τὸν ἑαυτό μου, νὰ γνωρίζω καὶ τίς πιό λεπτές χορδές τῆς καρδιᾶς μου καὶ τίς ἀσήμαντες κινήσεις καὶ κλίσεις τῆς ψυχῆς μου, ἂν εἶναι πρὸς τὸ καλὸ ἤ πρὸς τὸ κακό, νὰ αἰσθάνομαι καὶ τοὺς ἐλαφροτέρους νυγμοὺς τῆς συνειδήσεώς μου καὶ γιὰ τὰ πιό λεπτὰ καὶ κρυφὰ καὶ μηδαμινά ἁμαρτήματά μου. Ἔτσι ἡ αὐτογνωσία δὲν εἶναι μικρὸ καὶ τυχαῖο πράγμα, εὔκολο ἀπόκτημα, ἀσήμαντη  ἀρετή. Εἶναι μέγα, μέγιστο κα­τόρθωμα, εἶναι ἀρετὴ πολλῆς προσοχῆς καὶ καλλιέργειας ψυχικῆς. Εἶναι ἔργο ὁλόκληρης τῆς ζωῆς. Γι' αὐτό νὰ μὴν εἶ­ναι εὔκολος κανείς, σὰν τὸν σημερινὸ νε­ανία, νὰ ἀποφαίνεται μέ βεβαιότητα γιά το ἠθικό του ποιόν καὶ τήν ψυχι­κή του κατάσταση. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι φίλαυτος, εἶναι ἐγωιστής. Καὶ ὡς ἐγωι­στής χαρίζεται στὸν ἑαυτό του, καὶ τυφλώνεται καὶ νομίζει πὼς εἶναι καλός, πὼς εἶναι τέλειος, πὼς εἶναι ἐντάξει, ἐνῶ εἶναι σέ πλήρη ἀταξία καὶ ἀνομία.

Ἀλλ' αὐτογνωσία εἶναι καὶ ἡ συναίσθηση τῶν ἀτελειῶν του. Δὲν εἶναι μόνο γνώση  ψυχρή, θεωρητική, ἄ­καρπη, ποὺ ἀφήνει ἀσυγκίνητη τὴν ψυχή, ἀναίσθητη τὴν καρδιά. Αὐτογνω­σία θὰ πεῖ γνώση καὶ ἐπίγνωση τῶν ἀτε­λειῶν μου, τῶν σφαλμάτων μου, τῶν πα­θῶν καὶ ἀδυναμιῶν μου, τῶν παρεκτρο­πῶν μου, τῶν πτώσεών μου, τῶν πολλῶν μου ἁμαρτιῶν. Αὐτογνωσία θὰ πεῖ καὶ συν­αίσθηση τῆς ἀνάγκης τοῦ Θεοῦ καὶ στρο­φή καί καταφυγὴ στὸ Θεό, ἐκζήτηση τοῦ θείου ἐλέους, τῆς θείας τοῦ Κυρίου εὐσπλαχνίας. Ναί. Διότι ὅταν τὰ γνωρί­ζω ὅλα αὐτὰ τὰ κακὰ καὶ ὀλέθρια γιὰ τὸν ἑαυτό μου, ὅταν βλέπω ἄνομο καὶ ἄθλιο καὶ ἁμαρτωλὸ καθεστὼς στὴν ψυχὴ καὶ τὴ ζωή μου, γεμάτο ἠθι­κές πληγές καὶ ψυχικές ἐλεεινότητες, καὶ ὅταν ἔχω ἀναστατωμένη τὴ συνείδησή μου γιά ὅλο αὐτό τὸν ἔνοχο βίο μου, εἶναι δυνατὸν νὰ μένω ἀπαθής, ἀναίσθη­τος καὶ ἀσυγκίνητος;  Τότε συναισθανό­μενος βαθύτατα τὴν ἀθλιότητα καὶ ἐνο­χή μου καὶ θὰ πενθήσω, καὶ θὰ συν­τριβῶ, καὶ θὰ κλάψω, καὶ θὰ συμμαζευ­τῶ, καὶ τοῦ Θεοῦ τὴν ἀνάγκη θὰ αἰσθαν­θῶ καὶ στὸ Θεὸ θὰ καταφύγω, γιὰ νὰ ζητήσω μὲ ὅλες μου τίς δυνάμεις νὰ ἀ­νορθωθῶ. Ἡ αὐτογνωσία, λοιπόν, δὲν εἶ­ναι μόνο ἁπλὴ γνώση, εἶναι καὶ βαθύτα­τη συναίσθηση καὶ συντριβή καὶ πλήρης πρὸς τὸ Θεὸ στροφὴ καὶ καταφυγή.

Γνώση, ἐπίγνωση, συναίσθηση, ταπείνω­ση, συντριβή, θερμὴ προσευχή. Αὐτό εἶναι αὐτογνωσία. Ἀλλὰ πῶς ἀποκτᾶται αὐτή ἡ τόσο πολύτιμη καὶ ἀναγκαία αὐτογνωσία, γιὰ νὰ ἐξασφαλίσω τὴν αἰώνια σωτηρία μου;    

Ἀποκτᾶται μὲ τὴ γνώση τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ, τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου. Τὸ εἴδαμε. Ὁπλούσιος νεανίσκος ἀντιπαρέβαλε τὸν ἑαυτό του πρὸς τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ καὶ εἶπε τὸ «πάντα ταῦτα ἐφυ­λαξάμην ἐκ νεότητός μου». Ἐπλανᾶτο βέ­βαια, ἔπεφτε ἔξω, λόγω τῆς ἐξωτερικῆς, ἐπι­φανειακῆς  εὐσέβειάς του καὶ τῆς προφυλάξεώς του ἀπὸ χοντρὰ ἁμαρτήμα­τα. Ἀλλὰ μόνο ὅταν τοῦ προβλήθηκαν οἱ ἐντολές τοῦ Θεοῦ, παρουσίασε κάποια γνώση, ἔστω καὶ ψευδῆ, κάποια αἴσθη­ση, ἔστω καὶ πλανεμένη. Ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ καθρέφτης στὸν ὁποῖο καθρεφτίζεται ὁ ἄνθρωπος, γιὰ νὰ δεῖ καὶ ἀντιληφθεῖ ἂν εἶναι ἐντάξει, ἂν εἶναι πιστὸς τηρητὴς τοῦ θείου θελή­ματος ἤ ἀσεβής περιφρονητής.

Λοιπὸν, με­λέτη τακτικὴ τῶν Ἁγίων Γραφῶν, κήρυ­γμα γραπτὸ καὶ προφορικό θὰ μᾶς ἀνοίξει τὰ μάτια, νὰ δοῦμε ποιὸς ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ καὶ τὸ θέλημά του, τί ζητᾶ ἀπό ἐμᾶς καὶ τί κάνουμε ἐμεῖς. Διότι ἡ αὐτογνωσία ἐπέρχεται μὲ τὴν ἔρευνα τοῦ ἑαυ­τοῦ μας, γιὰ νὰ δοῦμε σέ ποιό ση­μεῖο βρισκόμαστε, ποιά ἡ πνευματική μας κατάσταση, τί πληγές, τί ἀδυναμίες, τί πάθη ἔχουμε καὶ μᾶς τυραννοῦν, ποιά ἁ­μαρτήματα μᾶς βαρύνουν. Δηλαδὴ χρειά­ζεται ἔρευνα τακτική, συστηματική, αὐ­στηρή, ἀμερόληπτη· ἔρευνα τοῦ ἑαυτοῦ μας, ἔρευνα καὶ τῆς ἐσωτερικῆς ζωῆς τῆς ψυχῆς μας καὶ τῆς ἐξωτερικῆς πρὸς τοὺς ἄλλους συμπεριφορᾶς μας, ἐξέταση καθημερινὴ τὸ βράδυ ἢ τὸ πρωί, ἀντιπα­ραβολή του ἑαυτοῦ μας καὶ τῆς ζωῆς μας πρὸς τὸ νόμο τοῦ Θεοῦ, γιὰ νὰ ἔλθει ἡ σωτήρια αὐτογνωσία.

Ἀδελφοί, εὔκολα πλανώμαστε γιὰ τὸν ἑαυτό μας. Ἄλλοι εἴμαστε καὶ ἄλλοι νομίζουμε πὼς εἴμαστε. Μᾶς λείπει ἡ αὐτογνωσία. Ἂλλ’ αὐτὴ εἶναι ἡ πηγὴ ὅλων τῶν ψυχικῶν μας κα­λῶν, τῶν χριστιανικῶν ἀρετῶν μας, αὐτή εἶναι ἡ σωτηρία μας. Ἂς ἀγωνιστοῦμε μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ νά  τὴν ἀποκτήσουμε.